sexta-feira, 4 de abril de 2014

Guiné 63/74 - P12931: Os nossos seres, saberes e lazeres (69): Provérbios em crioulo (Enviado pelo Major OpEsp/RANGER - na situação de reforma -, Humberto Bordalo)

1. Camaradas, enviaram-me um e-mail com mais de 2 centenas de provérbios redigidos em linguagem crioula, de que desconheço a autoria, mas que, pelo seu grande interesse didáctico  principalmente para aqueles que vão esquecendo o muito ou pouco que aprenderam daquele popular e usual dialecto da Guiné, aqui publico na íntegra tal como os recebi, com os devidos agradecimentos e vénia ao seu anónimo autor.
LISTA DE PROVÉRBIOS EM CRIOULO
NOTA: As seguintes letras têm valor especial: N = "ng" do inglês (como em "song"); c = "ch" em inglês (church); j = também como em inglês (judge); ñ = como no português "nh" ou "ñ" em espanhol; s = "s" mesmo (saco), nunca como [z] de "casa".
(1) Abo i rasa goiaba: bu ka ten kabaku (=você é como a goiaba, não tem cavaco)
(2) Abo i rasa polon: si bu na kai, bu ka ta kai abo son (=você é como o poilão: se cair não cai sozinho)
(3) (i) Abo k' ten caga, bu ka ta sinti si ceru; (ii) Nunka algin ka ta fala kuma si caga na fedi (=você que tem ferida não sente o seu cheiro)
(4) Ami i lubu k' kema kosta (=eu sou a hiena que tem as costas queimadas)
(5) Ami i rasa papaia: N ka ta durmi na bariga di algin (=eu sou como o mamão: não fico parado na barriga de ninguém)
(6) Anduriña kuma i na pupu riba di kabesa di ñor deus, i ba kai riba di si kabesa (=a andorinha disse que caga na cabeça do senhor deus, mas caiu sobre sua própria cabeça)
(7) Baga baga i ka ten tarsadu, ma i ta korta paja (= o cupim não tem terçado, mas corta capim)
(8) (i) Baga baga ka ta kata iagu, ma i ta masa lama; (ii) Baga baga i ka ta kata iagu ma i ta masa lama (= o cupim não busca água, mas amassa o barro)
(9) Bagic ta masi ku si fortuda (= o hibisco cresce com sua sorte)
10) (i) Baka ki ka ten rabu, Deus ta banal; (ii) Baka ku ka ten rabu Deus ku ta banal (= à vaca que não tem rabo, abana-a Deus)
(11) (i) Baka misti korda, i ka tenel, kabra tenel, tok i na rasta; (ii) Kabra ten korda tok i na rastal; baka mistil, ma i ka ta oja; (iii) kabra tene korda i ta rastal, baka misti i ka ta oca (= a vaca quer corda mas não a tem; a cabra a tem mas a arrasta)
(12) (i) Bakia baka di kunankoi; (ii) Bakia baka di kunankoi: sin liti, sin nata; (iii) Bakia baka di kunankoi sin litti nin nata (= a boeira patoreia a vaca mas não aproveita nem o leite nem a nata)
(13) (i) Bardadi i suma malgeta: i ta iardi; (ii) Bardadi i malgos, ma i sertu (= a verdade é como a malaguete: ela arde)
(14) Bariga i ka ta kosadu ku laska di kana (= não se coça a barriga com lascas de cana)
(15) Bariga ka fila ku arus, ki-fadi miju (= barriga que não se dá bem com arroz, muito menos se dará bem com milho)
(16) Bariga pode debu o debu ma bu ka ta toma faka bu rumpil (= por pior que a barriga esteja, você não a corta com a faca)
(17) Bentana fiu na bida teña (= a carpa é feia mas vira tainha)
(18) (i) Bentana mora ku lagartu, si falau kuma lagartu ka ten uju, fia; (ii) Si bentana falau kuma lagartu fura uju, fia, pa bia elis ku ta kume lama juntu (= a carpa mora com o crocodilo: se ela lhe disser que ele não tem olho, acredite)
(19) (i) Bianda di kaleron ka ten dunu; (ii) Bianda, ora ki kusidu, i ka ten dunu (= comida na panela não tem dono)
(20) Bianda sabi ka ta tarda na kabas (= comida saborosa não demora muito na panela)
(21) Bias bu ta sibi dia di bai, ma bu ka ta sibi dia di riba (em viagem, só se sabe o dia de ir, mas não o de voltar)
(22) Bibidur di lagua ka ta dibi fabur (quem bebe água na lagoa não deve favor a ninguém)
(23) Bibus na cora, ki-fadi mortus (se os vivos choram, que dizer dos mortos)
(24) (i) Boka ficadu ka ta ientra moska; (ii) Na boka ficadu i ka ta ientra moska (= em boca fechada não entram moscas)
(25) Bolta di mundu i rabu di punba (=as voltas que o mundo dá são como as asas da pomba)
(26) Bon sapatu pe jingidu (= sapato bom em pé tordo)
(27) (i) Bu ka sibi si bu mama di bunda i gros, son ora k'i tene mandita; (ii) Bu ka ta sibi si bu mama di bunda gros, son ora ki tene mandita (= você não sabe se sua bunda é grande, a não ser quando ela tem furúnculo)
(28) Bu kunbidadu sala, bu ientra kuartu (= você é convidado para sala, você entra no quarto)
(29) Bu na duguña fundu, bu ka punta bentu (= você debulha muito sem perguntar ao vento)

(30) Bu na kuji manpatas, bu ka na jubi riba (= você apanha está colhendo mampatás sem olhar para cima)
(31) Bu na toka bu na baja (= você toca, você dança)
(32) Bunitasku di iagu salgadu i bunitu, ma i kansadu bibi (= a beleza da água salgada é grande, mas ela é desagradável para beber)
(33) Bu osa nomi suma lubu (= você desafia a sorte como a hiena)
(34) (i) Bu purba liti, bu pidi baka; (ii) Garandis kuma bu purba liti, bu pidi baka (= você provou o leite, você pediu a vaca)
(35) Burguñu i ma morti (=a vergonha é pior do que a morte)
(36) Buru tudu karga ki karga si ka sutadu i ka ta janti (= o burro, com pouca ou muita carga, se não é açoitado não anda)
(37) (i) Bu sai na pilon, bu kai na balai; (ii) I sai na pilon, i kai na balen (= você saiu do pilão, caiu no balaio)
(38) Bu sinta riba di baga-baga, bu na rui con (= você está sentado sobre a termiteira, e fala mal do chão)
(39) Bu ten kujer, bu na kume ku mon (= você tem colher, mas come com a mão)
(40) (i) Cuba cobi i oca kamiñu lalu; (ii) Cuba tarda, oca kamiñu lalu; (iii) Cuba tarda oca kamiñu latu (= a chova cai quando a estrada está molhada)
(41) (i) Cuba di Kabu Berdi, son di un banda; (ii) Anta, es cuba di Kabu Verdi? (= chuva de Cabo Verde, só em um lugar)
(42) Deus fala: pui mon, N judau (= Deus disse: faça sua marte que eu lhe ajudo)
(43) Deus ka ta sinta na rabada di ningin (= Deus não senta no traseiro de ninguém)
(44) Deus sibi ke k' manda iagu di mar salga (= Deus sabe porque a água do mar é salgada)
(45) Di li pa pó sinti, kabaku prumedu ku ta sinti (= para o tronco sentir, primeiro a casca tem que sentir)
(46) Dinti mora ku lingu, ma i ta daju i murdil (= os dentes moram com a língua, mas às vezes eles a mordem)
(47) (i) Dinti, tudu branku ki branku, i ka ta sai sangi; (ii) Garandis kuma dinti ka ten sangi (= os dentes, por mais brancos que sejam, não sangram)
(48) (i) Dun di boka i ka ta pirdi si kamiñu; (ii) Dun di boka ta tene pe; (iii) Dun di boka ka ta pirdi ku kamiñu (= quem tem boca não se perde no caminho)
(49) (i) Dun di boka mas di ke dun di fraskera; (ii) Dun du boka, mas dun du fraskera (= quem tem boca vale mais do que quem tem a carteira)
(50) Dun di kujer na kume ku mon (= tem colher, come com a mão)
(51) Dun di un uju ka ta brinka ku reia (quem tem olho não brinca com areia)
(52) (i) Dun du caga ka ta sinti fedos di si pe; (ii) Dun di mal ka ta obi si mal (= quem tem chulé não sente o cheiro do próprio pé)
(53) Dus galu ka ta kanta na un kapuera (= dois galos não cantam no mesmo terreiro)
(54) E fila suma gatu ku kacur (= eles se dão como gato e cachorro)
(55) (i) Faka di atorna ka ta moku, i ta moladu; (ii) Faka di atorna nunka i ka ta moku; (ii) Faka di atorna ka ta moku (= a faca da vingança não está sem corte, está afiada)
(56) (i) Fala di magru ka ta ciga na tabanka; (ii) Palabra di magru ka ta obidu na kau di fola baka; (iii) Kunbersa di magru ka ta obidu na kau di f ola baka (= palavra de magro não é ouvida no lugar de esfolar vaca)
(57) Falta di mame, bu ta mama dona (= na falta de mãe, mama-se na avó)
(58) Febri medi katar (= a febre tem medo do catarro)
(59) (i) Fiansa ta kebra kujer di prata; (ii) Fiansa ta kebra kujer di po (= confiança excessiva pode quebrar colher de prata)
(60) Fiju di gatu ta raña (= filho de gato arranha)
(61) Fiju di sinsibi ka ta maradu di kampaiña (= filho de se-eu-soubesse não traz amarrada em si a campainha)
(62) (i) Fiju ta padidu tras di si pape, ma i ka tras di si mame; (ii) Fiju ka ta padidu tra di si mame (= filho pode nascer longe do pai, mas não longe da mãe)
(63) Filanta ma panga uju (= combinar antes vale mais que que um piscar de olho)
(64) Firminga ka ta janti, ma i ta ciga (= a formiga não toma a dianteira, mas ela chega)
(65) Forsa di pis, iagu (= A força do peixe é a água)
(66) (i) Fulanu ten boka di sanbasuga: i ta murdi, i ta supra; (ii) Fulanu i tene boka di sanbasuga, i ta murdi i ta supra; (iii) Sanbasuga i ten dus boka, ma i ka ta murdi si kabesa
(= ele tem boca de sangu-suga: ele morde, ele sopra)
(67) Galiña garbatadur ta fas di kontra ku os di si mame o di si dona (= galinha esgaravatadora pode encontrar osso de sua mãe ou de sua avó)
(68) (i) Galiña kargadu ka sibi si kamiñu i lunju; (ii) Galiña ka konse si kamiñu lonji; (iii) Galiña pindradu ka ta sibi si kamiñu lunju (= galinha carregada não sabe se o caminho é longo)
(69) Galiña ta guarda si frangas bas di si asa, ma kil ku sta fora mañote ta rabatal (= a galinha proteje seus pintinhos debaixo das asas; aquele que escapa o milhafre o arrebata)
(70) (i) Garafa ka ta juntu na jugu di pedra; (ii) Garafa ka ta ientra na jugu di pedra; (iii) Garafa ka dibi di miti na jugu di pedra; (iv) Kin k' miti garafa na jugu di pedra, si ka kebra ki ba buska; (v) Ku mati garafa na jugu di pedra, si ka kebra ki misti? (= garrafa não se mete em jogo de pedras)
(71) (i) Garandi i polon, ma mancadu ta durbal; (ii) Polon podi grandi-o-grandi, ma macadu podi durbal; (iii) Po, tudu garandi ki garandi, mancadu ta durbal (= o poilão é grande, mas o machado o derruba)
(72) Garandi i puti di mesiñu (= o ancião é um pote de remédios)
(73) (i) Garandi ki jungutu, ta ma oja lunju di ke mininu ki sikidu; (ii) Beju ki jokoni ta ma uja lonji di ke mininu ki sikidu (= um ancião acocorado vê mais longe do que um menino em pé)
(74) Garandi ku firma ka pasa mandadu; (ii) Garandi en pe ka pasa mandadu (= ancião em pé pode ser incomodado)
(75) Garandis fala kuma: joia ku bu kuji na kau di baju, na kau di baju ki ta bin pirdi; (ii) Garandis fala kuma joia ku bu kuji na kau di baju, na kau di baju ki na bin pirdi (= os anciãos dizem que o que se ganha na festa, na festa se perde)
(76) (i) Garandis fala kuma manganas si ka hululidu i ka ta padi; (ii) Manganas si bu ka uli-ulil, i ka ta padi; (iii) Manganasa, si bu ka uli-ulil bunda i ka ta padi; (iv) Garandis fala kuma manganasa si ka ululidu i ka ta padi (= o manganás, se não chamuscado, não dá frutos)
(77) (i) Garandis fala kuma sen mantanpadas i ka sabi tama, ma i sabi konta; (ii) Sen mantanpada i ka sabi tama, ma i sabi konta (= os anciãos dizem que cem chibatadas não são agradáveis de tomar, mas de contar)
(78) (i) Garandis kuma kasa linpu ka ta somuna; (ii) Kasa linpu ka ta somna (= os anciãos dizem que em casa vazia não há barulho)
(79) (i) Garandis kuma kanua sin remu ka ta kanba mar; (ii) Kanua sin remu ka ta kamba mar (= os anciãos dizem que canoa sem remo não atravessa o mar)
(80) Gatu fartu ka ta montia (= gato farto não caça)
(81) (i) I ka ten sabi ku ka ta kaba; (ii) Puti di mel, i na sabi o sabi, mas i ta ten dia ki ta kaba (= não existe nada agradável que não acabe)
(82) I sabi moska, ki-fadi bagera (= isso agrada a mosca, que dizer da abelha)
(83) I sancu di dus matu (= é macaco de dois matos)
(84) Jisilin ka ta kema ku beja dus bias (= o gergelim não queima com vela duas vezes)

(85) (i) Jugude ka bai fanadu, ma i kunsi uju; (ii) Jugude ka bai fanadu, ma i kunsi uju
(= o abutre não foi à circuncisão, mas consegue ver as coisas)
(86) Jungutudu ka ta pui na ragas (= o acocorado não carrega nada no colo)
(87) Justu di bai cur, ka ciga karga don (= só ir ao velório não implica em chorar)
(88) (i) Kabra nunka i ka ta misa dianti di lubu; (ii) Kabra ka ta misa dianti di lubu (a cabra nunca mija perto da hiena)
(89) Kabra rispitadu pa bia di si barba (= o cabrito é respeitado por causa de sua barba)
(90) (i) Kabra tene barba, ma baka ki si garandi; (ii) Kabra tene barba, ma baka ki si pape
(= o cabrito tem barba, mas a vaca é sua anciã)
(91) (i) Kacur di mangu kuma pa kada kin sibi di si kabesa; (ii) Kacur di mangu konta kuma kada kin sibi di si kabesa (= o mangusto diz que cada um sabe de si)
(92) (i) Kacur endadur os o pankada; (ii) Kacur iandadur, os o pankada (= cachorro vadio encontra osso ou pauladas)
(93) Kacur ka ta tene kacur (= cachorro não tem cachorro)
(94) (i) Kacur, tudu brabu ki brabu, nunka i ka murdi si dunu ku ta dal di kume; (ii) Kacur, tudu brabu ki brabu, nunka i ka murdi si dunu (= o cachorro, por mais feroz que seja nunca morde quem lhe dá comida)
(95) Kal dia ku galiña di matu pistadu po di dismanca kabelu (= quando é que se emprestou o pau de arrumar o cabelo à pintada)
(96) Kal dia ku galiña di matu sinta na kapuera (= quando é que a pintada ficou no mato)
(97) (i) Kal dia ku lubu Ntergadu fumer; (ii) Jintis kuma kal dia ku lubu Ntergadu fumer (= quando é que se entregou o fumeiro à hiena)
(98) (i) Kal dia ku paja juntadu ku fugu si ka kema ki misti; (ii) Kal dia du paja i juntadu ku fugu si i ka kema ki misti (= quando é que se junta palha com fogo que não seja para queimar)
(99) (i) Kal dia ku sancu fala jugude manteña si ka pa rispitu di kacur; (ii) Kal dia ku sancu fala Sakala manteña si i ka na disgustu di kacur (= quando é que o macaco cumprimenta o abutre a não ser no velório do cachorro)
(100) (i) Kama ku bu ka dita nel, bu ka sibi si ten dabi; (ii) Dun du kama ki konse si dabi
(= você não pode saber que a cama em que não deitou tem percevejos)
(101) Kamalion kuma janti i ka nada, ciga ki tudu (= o camaleão diz que andar depressa não importa, o importante é chegar)
(102) (i) Kana seku i ka ta dobradu; (ii) kana seku ka ta dobra (= cana seca não se dobra)
(103) Karna di buru ta kumedu na tenpu di coba, di fugalgu na tenpu di seku (= carne de burro se come na estação, a de animal nobre na seca)
(104) Karu beju lestu dana (= carro velho estraga depressa)
(105) Kasa beju ka ta falta barata (em casa velha não faltam baratas)
(106) Kasamentu ta kaba, ma kuñadadia ka ta kaba (o casamento pode acabar, mas os laços familiares não)
(107) Kaska fison ka ta kontra ku uña kunpridu (= descascar feijão não combina com unhas grandes)
(108) Kau k'i kosau bu ta kosal; ma kau k'i ka kosau, ka bu kosal, pa bia, si bu kosal, i ta fola (= coce onde há coceira, onde não há coceira não coce, do contrário esfola)
(109) Ken ki basau iagu, son bu ferga kurpu pa i linpu (= se o puserem na água, você tem que esfregar o corpo para que fique limpo)
(110) Ken ki ka ta coranta si fiju, amaña si fiju ta corantal (= quem não faz seu filho chorar, fa-lo-á chorar seu filho)
(111) Ken ki ma bu leña, ta ma bu sinsa (= quem é mais lenha do que você é também mais cinza)
(112) Kil ku urdumuñu tisi na bu mon, bentu ku na bin lebal (= o que a tempestade lhe trouxe o vento levará)
(113) (i) Kin ku mata, i ta kabanta fola; (ii) Si bu misti forel, para balei (= quem mata, deve esfolar)
(114) (i) Kin ku misti forel, i ta para balen; (ii) Kin ku misti forel, ta para balei (= quem quer farelo apresente o balaio)
(115) (i) Kin ku misti pis, i ta ba moja rabada na iagu; (ii) Si bu misti pis, bu ten ku moja rabada (= quem quer peixe tem que molhar o traseiro na água)
(116) (i) Kin ku ta durmi ka ta paña pis; (ii) Kin ku ta durmi i ka ta paña pis (= quem dorme não apanha peixe)
(117) (i) Kin ku ta labra kifri, el prumeru ku ta fidi; (ii) Kin ku ta labra kifri, el prumeru ku ta fidi (= quem lavra o chifre é o primeiro a se ferir)
(118) Kin ku ten kabelu na pe, i ka ta kanba fugu (= quem tem pelo nas pernas não deve atravessar o fogo)
(119) Kobra kuma riba tras ka ta kebra kosta (= a cobra diz que dobrar-se para trás não quebra as costas)
(120) Kombe kuma i medi iagu salgadu ma la ki ta mora nel (= o combé diz que tem medo de água salgada, mas é nela que mora)
(121) (i) Kon kuma lebsimenti na rosta ki sta; (ii) Kon kuma lepsimentu i na uju; (iii) Kon kuma lebsimentu na uju ki sta nel (= o macaco-cão diz que a ofensa está no rosto)
(122) Konsiju di beja i misiñu (= conselho de anciã é remédio)
(123) Korda ta kansa kabra, ma i ka ta matal (= a corda cansa a cabra, mas não a mata)
(124) (i) Kunpra saniñu na koba; (ii) N ka ta kunpra saniñu na koba (= comprar saninho na toca)
(125) (i) Kuri ku kosa juju ka ta ndianta; (ii) Kuri ku kosa juju ka ta fila; (iii) Kore ku konsa juju, ka pode njenta (= correr e coçar o joelho não é possível)
(126) Kusa ki mankañ kuda, tarda ki lingron sibil (= o que faz o mancanha conhece-o há muito o lingueirão)
(127) Lagartisa ta bibi ku galiña (= a lagartixa bebe água da galinha)
(128) Lagartu ka ta sinadu murguja (= não se ensina o crocodilo a mergulhar)
(129) (i) Lanca fundiadu ka ta gaña freti; (ii) Lanca fundiadu ka ta gaña freti (= barco fundeado não ganha frete)
(130) (i) Lifanti ka pirgisa ku si dinti; (ii) Lifanti ka ta prgisa ku si dinti (= o elefante não se cansa com seu dente)
(131) Lifanti ka ta sinti si tuada (= o elefante não sente o próprio barulho)
(132) (i) Lifanti ki nguli kuku, i pa bia i fiansa na si bunda; (ii) Lifanti ki nguli kuku, i fiensa na si kadera; (iii) Si bu oja lifanti na Nguli kuku di sibi, bu ta sibi kuma i fiansa na si trasera
(= o elefante engole coco porque confia em seu cu)
(133) Lifanti si na jubi tapada, te i ka entra, i pa bia i ka tene parenti dentru (= se o elefante vê uma cerca e não entra é porque não tem ninguém seu lá dentro)
(134) Lobu ki kema kosta, di sol ki sebedu (= a hiena que tem as costas queimada, é dela que se fala)
(135) Lubu kuma i ka son kusa sabi ki ta incisi bariga (= a hiena diz que não é só o que é saboroso que enche a barriga)
(136) Lubu kuma si sol mansi di repenti, i ka el son ku ta burguñu (= a hiena diz que se amanhecer de repente não é só ele que passará vergonha)
(137) Lubu nin ki bu negal, ka bu dal paja di bobra (= não dê folha de abóbora à hiena mesmo que não gostes dela)
(138) Lutu di mar ka ciga kuspi mon (= luta no mar não exige cuspir na mão)
(139) (i) Mandadu ta frianta pe, ma i ka ta frianta korson; (ii) Mandadu i ta frianta pe, ma i ka ta frianta korson (= mandar alguém dá descanso ao pé mas não ao coração)
(140) (i) Manpatas kru ta kai, kusidu ta kai; (ii) Manpatas ta kai kusidu, kai kru (= o fruto do mampatás cai tanto maduro quanto verde)
(141) Mentros ka ta sinti fedos di si boka (= o mentiroso não sente o mau cheiro da própria boca)
(142) (i) Mesiñu ki bu ka ta pui na bu caga, ka bu pul na caga di bu kunpañeru; (ii) Mesiñu ku bu sibi kuma bu ka na pul na bu caga ka bu pul na caga di utru (= curativo que você não põe em sua ferida, não o ponha na ferida do outro)
(143) (i) Mininu koredor, lebal na kabu di reia; (ii) Mininu kuridur lebal na ka u di reia (iii) Mininu si falau i ma bu kuri, lebal na kau di reia (= se o menino corre muito, é só levá-lo a terreno arenoso)
(144) Mursegu kuma i na misa Deus, riba di si kabesa k' si urina ta kai (= o morcego mija para cima, a urina cai em sua cabeça)
(145) Na no kombersa, ka bu pui boka, pui oreja (= em nossa conversa, não ponha a boca mas o ouvido)
(146) N dadu N da, N ka ta kria kacur (= se dou o que ganhei, não crio cachorro)
(147) Noba ka ta pidi pasaju (= novidades não pedem licença)
(148) Ñambi iasadu, i ka sabi sibi si ta kusidu (= nunca se sabe se o inhame assado está bem cozido)
(149) Ñulidura di pis ka ta tuji barku pasa (= o olhar de esguelha do peixe não impede que o barco passe)
(150) Onsa, tudu brabu ki brabu, i ka ta sibi pe di kabasera (= Por mais brava que seja a onça, não sobeno imbondeiro)
(151) Paja di kasa, tudu kunpridu ki kunpridu, i ka ta ciga di asna pa bas (= a palha do teto, por mais comprida que seja, não ultrapassa a asna)
(152) Palabra di tras, i uanjan di kosta (= palavras ditas na ausência de alguém ferem)
(153) Panela na fala kaleron: ka bu tisnan (a panela diz à caldeira: não me chamusque)
(154) Panga bariga ka ta kontra ku bunda largu (= caganeira nunca dá em quem tem cu grande)
(155) Papagaiu ta kume miju, pirikitu ta paga fama (= papagaio come milho, periquito leva a fama)
(156) Pati ku pati ka ta kria kacur (= dar e dar de novo não cria cachorro)
(157) Pekador pode kunpridu o kunpridu ma garafa mas iel (= por maior que o homem seja, a garrafa é sempre maior)
(158) Pekadur dalgadu i ta dana moransa (= alguém de maus costumes estraga toda a comunidade)
(159) Pinton cupti galiña, galiña ka paña raiba, pinton k' paña raiba (= o pintinho bica a galinha, que não se zanga; quem se zanga é ele)
(160) Piskadur k' torkia si kanua pa kabalu, i sibi ke k' manda (o pescador que troca a canoa por cavalo sabe porquê)
(161) (i) Po pudi tarda o tarda na iagu, i ka ta bida lagartu; (ii) Po, tudu tarda ki tarda na iagu, i ka ta bida lagartu (= por mais que fique na água, o pau não vira crocodilo)
(162) (i) Praga di buru ka ta subi na seu(ii) Praga di buru ka ta ciga na seu (= praga de burro não sobe ao céu)
(163) Puru ka ta kume si ramasa (= o nobre não come o que vomita)
(164) Puti furadu ka ta enci iagu (= pote furado não se enche de água)
(165) (i) Rabu di sancu i kunpridu, ma si bu rikitil i ta sinti dur; (ii) Rabu di sancu i kunpridu, ma si bu na rikitil i ta sinti (= o rabo do macaco é comprido, mas se você o beliscar ele sentirá)
(166) Ratu si ka fila ku si kunpeñeru, i ka ta cama gatu pa raparti elis (= se o rato não se entende com os companheiros, não chama o gato para intermediar)
(167) Ris di lokokon ta nobela ton (= a raiz do lokokon se enrola sobre si mesma)
(168) Riu ka ta inci mar, mar ku ta inci riu (= não é o rio que enche o mar, é o mar que enche o rio)
(169) Sabi di ordija kamiñu di fonti (= o caminho da fonte tem cheiro de rodilha)
(170) Saku linpu ka ta firma (= saco vazio não fica em pé)
(171) Sancu beju, gelgelidora ka ta manda i kuspi manpatas ki ieki (= o macaco velho, o coceguento não manda cuspir no mampatás que enche a boca)
(172) (i) Sancu ka ta fala kuma si fiju fiu; (ii) Tudu fiu ki fiu, nunka bu ka ta fala kuma bu fiju fiu; (iii) Tudu fiu ku bu fiu, bu ka ta fala kuma bu fiju fiu (= o macaco nunca diz que seu filho é feio)
(173) (i) Sancu ka ta jukta i fika si rabu; (ii) Sancu ka ta jukuta pa i fika si rabu (= o macaco não pula sem levar o rabo consigo)
(174) (i) Sancu kunsi po ki ta fural uju; (ii) Kon kuma i ka kunsi po ku ta matal, ma i kunsi kil ku ta fural uju (= o macaco conhece o pau que lhe furou o olho)
(175) Sancu nega papia pa ka paga dasa (= o macaco não fala para não pagar imposto)
(176) Saniñu dana lugar di mankara, ma i ka ta sinti kansera i regua (= o esquilo estragou a plantação de amendoim, mas teve o trabalho de regá-lo)
(177) Sapatu beju ka ta perta si dunu (= sapato velho não aperta o dono)
(178) Seta ka ta de kabesa (= aceitar não dói a cabeça)
(179) (i) Si bu banbu na kosta di lifanti, bu ka ta masa paja; (ii) Kin ku banbu na kosta di lifanti, i ka ta rosa urbaju; (iii) I bambu na kosta di lifanti (= quem anda nas costas do elefante não roça o orvalho)
(180) Si bu da tapada, ka bu suta kau ku bu bati pitu nel (= se você tropeçar, não bata o peito onde tropeçou)
(181) Si bu misti kanblec, bu na kebra kabas (= se você quer cacos, quebre a cabaça)
(182) (i) Si bu misti konta, bu ten ku misti liña; (ii) Bu misti konta, bu ten k' misti liña; (iii) Si bu misti konta bu ten ku misti liña, pa bia, si ka el, di bó i ta dana (= se você quer a conta tem que aceitar a linha)
(183) Si bu misti kume fruta, bu ten ku regua (=se você quer comer fruta, precisa regar [a planta])
(184) Si bu misti obi morna, suta fiju di kantadera (= se você quer ouvir morna, açoite o filho da cantadeira)
(185) Si bu misti obi pasada di bajudesa di bu mame, suta fiju di dona kasa (= se você quiser saber histórias do passado de sua mãe, bata no filho da dona da casa)
(186) Si bu na kuji manpatas, bu ta jubi riba prumedu, pa ka utru bin kai na bu kabesa (= se você colhe mampatás, olhe para cima primeiro a fim de não cair sobre sua cabeça)
(187) (i) Si bu oja dukut muri, dakat ku matal; (ii) Si bu oja kusa muri, sibi kusa ku matal (= se alguém morreu, alguém o matou)
(188) Si bu oja kabesa pirdi, punta bariga (= se a cabeça dói, pergunte à barriga)
(189) Si bu oja karna na pinga, sibi kuma i gurdu (= se você perceber que a caren respinga, saiba que é gorda)
(190) Si bu oja lebri brinka ku lubu, sibi kuma onsa sta pertu (= se você vê a lebre brincar com a hiena, saiba que a onça está por perto)
(191) Si bu oja sancu ba fonti, sibi kuma i ka leba kalma (= se você vir o macaco indo à fonte, saiba que não leva cabaça)
(192) (i) Si bu pidi galiña di matu siti, i ta falau pa bu jubi na si kabesa, si tene kabelu, i pa bia i tene siti; (ii) Galiña di matu kuma: ora ku bu na pidil siti, bu ta jubi prumedu na si metadi di kabesa; (iii) Galiña di matu kuma, antu di bu pidil siti, bu ta jobe nda si si kabisa moju; (iii) Galiña di matu kuma, ora ku bu na pidil siti, bu ta jubi prumedu na si metadi di kabesa (= se você pedir óleo de palma à galinha, ela diz para você olhar para a cabeça dela: se tiver penas é porque tem óleo)
(193) Si bu sibi kuma bu ka ten bon porta, ka bu Nguli kuku di tanbakunba (= se você sabe que não tem saída larga, não engula coco de tambacumba)
(194) Si bu sibi kuma bu tene karanga, ka bu bai na metadi di jinti (= se você sabe que tem piolho, não se misture com as pessoas)
(195) (i) Sigridu di boka nunka i ka ta kanba dinti; (ii) Sigridu di boka ka ta kanba dinti (= segredo de boca não deve ultrapassar os dentes)
(196) Sila ku Prera, dus kurpu nun korson (= Sila e Pereira, dois corpos em coração)
(197) Sintidu di minjer kurtu suma ponta di si mama (= a inteligência da mulher é curta como a ponta de seu seio)
(198) Siti riba con di bijago (= o óleo de palma volta à terra dos bijagós)
(199) Sonbra di pe di kuku, i ka ta taja si fiju (= a sombra do coqueiro não proteje seus filhos)
(200) (i) Sonbra di sibi ka ta sonbria bas del, son la fora; (ii) Sonbra di sibi ka ta sonbra bas del, son la fora (= a sombra do cibe não sombreia seu pé, mas fora dele)
(201) (i) Sorti na pe ki sta; (ii) Sorti di pekador sta na si sola di pe (= a sorte está no pé)
(202) (i) Sufridor ki ta padi fudalgu; (ii) Sufridur ta padi fidalgu (= o sofrimento nos faz nobres)
(203) Sukundi sukundi ka ta para na kamiñu (= o esconde-esconde não pára no caminho)
(204) Susa boka te bu ka kume siti (= sujar a boca com óleo de palma sem comê-lo)
(205) (i) Tapada ta tuji baka kume fison; (ii) Tapadu altu ta tuji baka kumi fison (= a cerca impede a vaca de comer o feijão)
(206) Tartaruga kuma kil ki na bin, sinta bu pera (= a tartaruga diz: sente-se e espere o que virá)
(207) (i) Tartaruga misti baja, ma rabada ka ten; (ii) Teteriga meste baja mas i ka tene rabada; (iii) Tataruga kuma i misti baja, ma i ka ten rabada (= a tartaruga quer dançar, mas não tem ancas)
(208) Tataruga kuma si pe i kurtu ma i ta lebal tudu kau ki misti (= a tartaruga diz que suas pernas são pequenas mas a levam onde ela quer)
(209) Teteriga tene kaska, ma e sabe kabu k' e ta morde Nutru (= as tartarugas têm casco, mas sabem onde morder umas às outras)
(210) (i) Tudu beju ku algin beju i ka ta mati bajudesa di si mame; (ii) Tudu beju ku [bu] beju, bu ka ta mati bajudesa di bu mame (= por mais velho que alguém seja, não alcança a juventude de sua mãe)
(211) Tudu jiru ku bu jiru bu ka ta pila iagu (= por mais esperto que você seja, não pode pilar a água)
(212) Tudu koitadi ku N koitadi nunka N ka ba parau pratu (= por mais pobre que eu seja, nunca lhe estendi o prato)
(213) Tudu riku ku bu riku bu ka pudi kunpu kasa di feru (= por mais rico que você seja, não pode construir uma casa de ferro)
(214) Uju di sancu dalgadu, ma ningen ka ta pui la dedu (= o olho do macaco é pequeno, mas ninguém põe o dedo nele)
(215) Uju ka ta kume, ma i kunsi kusa sabi (= o olho não come, mas sabe o que é saboroso)
(216) Uju sta burmeju, ma i ka ta kema lala (= o olho está vermelho, mas não queima a relva)
(217) (i) Un dedu un dedu i ta kaba puti di mel; (ii) Un dedu un dedu ta kaba puti di mel (= de dedada em dedada acaba o pote de mel)
(218) Un son mon ka ta toka palmu (= uma mão sozinha não bate palmas)
(Autor desconhecido)

____________

Nota de M.R.:
Vd. último poste desta série em:

2 DE ABRIL DE 2014 > Guiné 63/74 - P12923: Os nossos seres, saberes e lazeres (68): O panelo de barro preto (Manuel Luís R. Sousa) 


7 comentários:

António Duarte disse...

Boa tarde
O autor do post, pelo nome suponho que é o ex capitão da CCAÇ 12. Verdade ?
António Duarte
Cart 3493 e Ccaç 12
71 a 74

Unknown disse...

Caros Camaradas:
Fiz parte do BCAÇ 3833, mais propriamente da CCAÇ 3308 (JAGUNÇOS DE CÓ) de Jan.71/Dez.72.
Alferes Miliciano, Oficial de Reordenamentos e Acção Psicológica, JOSÉ CARLOS RODRIGUES.
Bato Palmas a este Blog, e já hoje alvitrei na pág. do Face do camarada Joaquim J.Mendes Santos (CAÇ 3307- Pelundo), um encontro anual, ou com outro timing, de antigos camaradas a nível do BCAÇ3833 (PELUNDO, JOLMETE E CÓ).
Já forneci na pág. daquele camarada os contactos dos camaradas que têm o ficheiro da CCAÇ3308, e que anualmente organizam o n/almoço anual.
Os meu contactos são:
jcrodrigues@netcabo.pt
josecarlos.rodrigues.5249@facebook.com
Telem: 91 710 54 57
Um abraço para todos.

















































Unknown disse...

Caros Camaradas:
Pertenci ao BCAÇ 3833, mais propriamente à CCAÇ 3308 (JAGUNÇOS DE CÓ), de Jan. 71/ Dez.72.
Sou o Alferes Miliciano José Carlos Rodrigues, que na altura foi Oficial de Reordenamentos, e Acção Psicológica.
Bato Palmas ao V/Blog.
Já hoje alvitrei na pág. do face do Camarada Joaquim J.Mendes Santos (Bcaç 3307- Pelundo), um encontro geral de todos os pertencentes ao BCAÇ 3833 (todas as Companhias), pelo que forneci os contactos dos camaradas da CCAÇ 3308 que têm o ficheiro dos camaradas, para entre uns e outros organizarem esse encontro, no timing a definir.
Um abraço para todos.
Os meus contactos são:
jcrodrigues@netcabo.pt
josecarlos.rodrigues.5249@facebook.com
Telem: 91 710 54 57
Vivo no Norte : LEÇA DA PALMEIRA (Matosinhos)

jpscandeias disse...

António Duarte!
Já deixei aqui uma MSN a contar que estive em contacto telefónico com o capitão Simão. Mudei de fone e perdi o teu contacto telefónico. se não souberes do meu aqui vai - 965 213 780. Quando aqui num post disseste que o homem era ortopedista e estava em Évora tudo ficou fácil. O meu vizinho da frente também é ortopedista e trabalha no hospital de Évora. Ele ligou para o Simão e disse-lhe está aqui um amigo meu que te conhece e quer falar contigo. Falamos um bom bocado.
Quanto a ti, tenho por aqui acompanhado as tuas idas a Luanda.
Fica bem, um abraço, joao silva.

Hélder Valério disse...

Caros camaradas

Não tenho conhecimentos nem capacidade para avaliar da 'justeza' do que aqui está escrito.

Mas lá que é interessante e instrutivo, isso é, indubitavelmente! Muito bom!

Obrigado.
Hélder S.

Eduardo J.M. Ribeiro disse...
Este comentário foi removido pelo autor.
Anónimo disse...

António Duarte,

Na realidade, é quase certo que quem me enviou este provérbios, foi o ex-capitão Humberto Bordalo da CCAÇ 12. Mas logo que me encontrar com ele vou certificar-me disso!

Um abraço do,
Magalhães Ribeiro